David Brooks> Ο εμβληματικός αρθρογράφος των New York Times αναρωτιέται για το αν τελικά η Δύση είναι στην “κακή πλευρά” της ιστορίας

Το πρόβλημα είναι ότι οι δυτικές αξίες δεν είναι αξίες όλου του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, εμείς στη Δύση είμαστε εντελώς «ακραίοι» πολιτιστικά.

Είμαι από μια τυχερή γενιά. Μπορώ να θυμηθώ μια εποχή —πριν από περίπου ένα τέταρτο του αιώνα— που ο κόσμος έδειχνε να ενώνεται σαν ένα. Η μεγάλη διαμάχη του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ κομμουνισμού και καπιταλισμού φαινόταν να έχει τελειώσει οριστικά. Η δημοκρατία εξαπλωνόταν ακόμα. Τα έθνη γίνονταν πιο αλληλεξαρτώμενα οικονομικά. Το Διαδίκτυο φαινόταν έτοιμο να ενισχύσει τις παγκόσμιες επικοινωνίες. Φαινόταν σαν να υπήρχε μια παγκόσμια σύγκλιση γύρω από ένα σύνολο οικουμενικών αξιών, την ελευθερία, την ισότητα, την προσωπική αξιοπρέπεια, τον πλουραλισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Από τον David Brooks/New York Times
Αυτή τη διαδικασία σύγκλισης την ονομάσαμε παγκοσμιοποίηση. Ήταν, πρώτα απ ‘όλα, μια οικονομική και τεχνολογική διαδικασία και είχε σχέση με την ανάπτυξη του εμπορίου, τις επενδύσεις μεταξύ των κρατών και τη διάδοση τεχνολογιών που τοποθετούσαν, ας πούμε, τη Wikipedia στα χέρια μας. Αλλά η παγκοσμιοποίηση ήταν επίσης μια πολιτική, κοινωνική και ηθική διαδικασία.

Στη δεκαετία του 1990, ο Βρετανός κοινωνιολόγος Anthony Giddens υποστήριξε ότι η παγκοσμιοποίηση είναι «μία αλλαγή στις ίδιες τις συνθήκες της ζωής μας. Είναι ο τρόπος που ζούμε τώρα». Περιλάμβανε «την εντατικοποίηση των παγκόσμιων κοινωνικών σχέσεων». Η παγκοσμιοποίηση αφορούσε την ενοποίηση κοσμοθεωριών, προϊόντων, ιδεών και πολιτισμού.

Τα παραπάνω ταίριαζαν τέλεια με μια ακαδημαϊκή θεωρία γύρω από αυτό που ονομάζουμε Θεωρία Εκσυγχρονισμού, δηλαδή καθώς τα έθνη αναπτύσσονται, θα γίνονται περισσότερο σαν εμάς στη Δύση, που είναι ήδη εκσυγχρονισμένα.

Στην ευρύτερη δημόσια συζήτηση, θεωρήθηκε ότι τα έθνη σε όλο τον κόσμο, που θαύμαζαν την επιτυχία των δυτικών δημοκρατιών, θα προσπαθούσαν να τις μιμηθούν. Υποτίθεται ότι καθώς οι άνθρωποι θα «εκσυγχρονίζονταν», θα γίνονταν πιο αστοί, καταναλωτές, ειρηνικοί, όπως κι εμείς. Επίσης, θεωρήθηκε ότι καθώς οι κοινωνίες θα εκσυγχρονίζονταν, θα γίνονταν πιο κοσμικές, όπως στην Ευρώπη και σε διάφορα μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών. Θα οδηγούνταν περισσότερο από την επιθυμία να βγάλουν χρήματα παρά να κατακτήσουν άλλους. Θα οδηγούνταν περισσότερο από την επιθυμία να εγκατασταθούν στα προάστια και θα άφηναν εκτός φανατικές ιδεολογίες και την επιθυμία για κατακτήσεις που είχαν καταδικάσει την ανθρωπότητα σε πολέμους αιώνων.

Αυτό ήταν ένα αισιόδοξο όραμα για το πώς θα εξελισσόταν η ιστορία, ένα όραμα προόδου και σύγκλισης. Δυστυχώς, αυτό το όραμα δεν περιγράφει τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα. Ο κόσμος δεν συγκλίνει πια, αποκλίνει. Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης έχει επιβραδυνθεί και, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει ακόμη και αντιστραφεί. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναδεικνύει αυτές τις τάσεις. Ενώ ο γενναίος αγώνας της Ουκρανίας ενάντια στην αυταρχική επιθετικότητα αποτελεί έμπνευση για τη Δύση, μεγάλο μέρος του κόσμου παραμένει ασυγκίνητο, δείχνοντας ακόμη και συμπάθεια προς τον Valdimir Putin.

Ο Economist αναφέρει ότι μεταξύ 2008 και 2019, το παγκόσμιο εμπόριο, σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ, μειώθηκε κατά περίπου πέντε ποσοστιαίες μονάδες, ενώ υπήρξε και μια σωρεία νέων δασμών και άλλων φραγμών στο εμπόριο. Επίσης, οι μεταναστευτικές ροές έχουν επιβραδυνθεί. Οι παγκόσμιες ροές μακροπρόθεσμων επενδύσεων μειώθηκαν κατά το ήμισυ μεταξύ 2016 και 2019.

Οι αιτίες αυτής της αποπαγκοσμιοποίησης είναι ευρείες και βαθιές. Η οικονομική κρίση του 2008 απονομιμοποίησε τον παγκόσμιο καπιταλισμό για πολλούς ανθρώπους. Η Κίνα έχει προφανώς αποδείξει ότι ο μερκαντιλισμός μπορεί να είναι μια αποτελεσματική οικονομική στρατηγική. Έχουν προκύψει κάθε είδους κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης: Εκείνα των Brexiteers, των ξενοφοβικών εθνικιστών, των τραμπιανών λαϊκιστών, της αντιπαγκοσμιοποιητικής αριστεράς.

Σήμερα, υπάρχουν πολλές περισσότερες παγκόσμιες συγκρούσεις από όσες ήταν όλες μαζί στη σχετικά ήσυχη δεκαετία του ’90. Το εμπόριο, τα ταξίδια και ακόμη και η επικοινωνία μεταξύ των πολιτικών μπλοκ έχουν επιβαρυνθεί ηθικά, πολιτικά και οικονομικά. Εκατοντάδες εταιρείες έχουν αποσυρθεί από τη Ρωσία καθώς η Δύση αποσυνδέεται εν μέρει από την πολεμική μηχανή του Putin. Πολλοί δυτικοί καταναλωτές δεν θέλουν το εμπόριο με την Κίνα λόγω των κατηγοριών για καταναγκαστική εργασία και γενοκτονία.

Πολλοί δυτικοί CEO επανεξετάζουν τις δραστηριότητές τους στην Κίνα καθώς το καθεστώς γίνεται ολοένα και πιο εχθρικό προς τη Δύση και οι αλυσίδες εφοδιασμού απειλούνται από την πολιτική αβεβαιότητα. Το 2014 οι Ηνωμένες Πολιτείες απαγόρευσαν στην κινεζική εταιρεία τεχνολογίας Huawei να υποβάλει προσφορές για κρατικές συμβάσεις. Ο Joe Biden έχει ενισχύσει την προτροπή «Αγοράστε αμερικανικά» έτσι ώστε η κυβέρνηση των ΗΠΑ να εισάγει όλο και λιγότερα από το εξωτερικό.

Η παγκόσμια οικονομία φαίνεται να αποσυνδέεται σταδιακά σε, για αρχή, μια δυτική ζώνη και μια κινεζική ζώνη. Οι ροές άμεσων ξένων επενδύσεων μεταξύ Κίνας και Αμερικής ήταν σχεδόν 30 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως πριν από πέντε χρόνια. Τώρα έχουν πέσει στα 5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Όπως έγραψαν οι John Micklethwait και Adrian Wooldridge σε ένα υπέροχο δοκίμιο για το Bloomberg, «η γεωπολιτική κινείται οριστικά ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, προς έναν κόσμο που θα κυριαρχείται από δύο ή τρία μεγάλα εμπορικά μπλοκ». Αυτό το ευρύτερο πλαίσιο, και ειδικά η εισβολή στην Ουκρανία, «θάβει τις περισσότερες από τις βασικές θεωρίες που έχουν θεμελιώσει την επιχειρηματική σκέψη για τον κόσμο τα τελευταία 40 χρόνια».

Σίγουρα, η παγκοσμιοποίηση ως εμπορικές ροές θα συνεχιστεί. Αλλά η παγκοσμιοποίηση ως η κινητήρια λογική της παγκόσμιας κατάστασης φαίνεται να έχει τελειώσει. Οι οικονομικοί ανταγωνισμοί έχουν πλέον συγχωνευτεί με πολιτικές, ηθικές και άλλες αντιπαλότητες σε έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό για κυριαρχία. Η παγκοσμιοποίηση έχει αντικατασταθεί από κάτι που μοιάζει πολύ με παγκόσμιο πολιτισμικό πόλεμο.

Κοιτάζοντας πίσω, πιθανώς δίνουμε υπερβολική έμφαση στη δύναμη των υλικών δυνάμεων όπως η οικονομία και η τεχνολογία προκειμένου να οδηγήσουν τα ανθρώπινα γεγονότα και να μας φέρουν όλους μαζί. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Norman Angell έγραψε ένα πλέον διαβόητο βιβλίο με τίτλο «Η Μεγάλη Ψευδαίσθηση» που υποστήριζε ότι τα βιομηχανικά έθνη της εποχής του ήταν πολύ οικονομικά αλληλεξαρτώμενα για να πολεμούν το ένα με το άλλο. Αντιθέτως, ακολούθησαν δύο παγκόσμιοι πόλεμοι.

Γεγονός είναι ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά συχνά καθοδηγείται από δυνάμεις πολύ βαθύτερες από το οικονομικό και πολιτικό προσωπικό συμφέρον. Αυτά τα βαθύτερα κίνητρα είναι που οδηγούν τα γεγονότα αυτή τη στιγμή και στέλνουν την ιστορία σε απρόβλεπτες κατευθύνσεις.

Πρώτον, τα ανθρώπινα όντα οδηγούνται δυναμικά από αυτό που είναι γνωστό ως επιθυμίες του θυμού (θυμωτικές). Πρόκειται για ανάγκες που πρέπει να δεις, να σεβαστείς, να εκτιμήσεις. Εάν δώσετε στους ανθρώπους την εντύπωση ότι είναι αόρατοι, ασεβείς και αναξιόπιστοι, θα εξαγριωθούν, θα αγανακτήσουν και θα εκδικηθούν. Θα αντιληφθούν τη μείωση ως αδικία και θα απαντήσουν με επιθετική αγανάκτηση.

Η παγκόσμια πολιτική τις τελευταίες δεκαετίες λειτούργησε ως μια τεράστια μηχανή κοινωνικής ανισότητας. Από χώρα σε χώρα, έχουν προκύψει ομάδες αστικών ελίτ υψηλής μόρφωσης προκειμένου να κυριαρχήσουν στα μέσα ενημέρωσης, τα πανεπιστήμια, τον πολιτισμό και συχνά στην πολιτική εξουσία. Μεγάλες ομάδες ανθρώπων αισθάνονται ότι τους περιφρονούν και τους αγνοούν. Από χώρα σε χώρα, έχουν εμφανιστεί λαϊκιστές ηγέτες προκειμένου να εκμεταλλευτούν αυτές τις δυσαρέσκειες: Ο Donald Trump στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Narendra Modi στην Ινδία, η Marine Le Pen στη Γαλλία.

Την ίδια στιγμή, ηγέτες όπως ο Putin και ο Xi Jinping ασκούν αυτή την πολιτική δυσαρέσκειας σε παγκόσμια κλίμακα. Αντιμετωπίζουν τη συλλογική Δύση ως τις παγκόσμιες ελίτ και δηλώνουν την ανοιχτή τους αντιπαλότητα εναντίον της. Ο Putin έχει σαν αναφορά ταπεινωτικές ιστορίες, σαν και αυτή που υποτίθεται ότι επέβαλε η Δύση στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990. Υπόσχεται επιστροφή στη ρωσική μοναδικότητα και τη ρωσική δόξα. Η Ρωσία θα ανακτήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην παγκόσμια ιστορία, λέει ο ίδιος.

Οι Κινέζοι ηγέτες μιλούν επίσης για τον «αιώνα της ταπείνωσης». Διαμαρτύρονται για τον τρόπο που οι αλαζονικοί Δυτικοί προσπαθούν να επιβάλουν τις αξίες τους σε όλους τους άλλους. Αν και η Κίνα μπορεί τελικά να γίνει η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, ο Xi εξακολουθεί να μιλά για την Κίνα ως αναπτυσσόμενο έθνος.

Δεύτερον, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ισχυρή πίστη στον τόπο και στο έθνος τους. Όμως τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί ένιωσαν ότι οι τόποι τους έχουν μείνει πίσω και ότι η εθνική τους τιμή έχει απειληθεί. Στην ακμή της παγκοσμιοποίησης, οι πολυμερείς οργανισμοί και οι παγκόσμιες εταιρείες φαινόταν να επισκιάζουν τα έθνη-κράτη.

Από χώρα σε χώρα, έχουν εμφανιστεί άκρως εθνικιστικά κινήματα που θέλουν να μείνουν πιστά στην εθνική κυριαρχία και να αποκαταστήσουν την εθνική υπερηφάνεια: Ο Modi στην Ινδία, ο Recep Tayyip Erdogan στην Τουρκία, ο Trump στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Boris Johnson στη Βρετανία. Στο διάολο ο κοσμοπολιτισμός και η παγκόσμια σύγκλιση, λένε. Θα κάνουμε τη χώρα μας μεγάλη και πάλι με τον δικό μας τρόπο. Πολλοί υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης υποτίμησαν εντελώς τη δύναμη του εθνικισμού να οδηγεί την ιστορία.

Τρίτον, οι άνθρωποι οδηγούνται από ηθικές επιθυμίες, από την προσκόλλησή τους στις δικές τους πολιτιστικές αξίες, δηλαδή από την επιθυμία τους να υπερασπιστούν σθεναρά τις αξίες τους όταν φαίνεται ότι απειλούνται. Τις τελευταίες δεκαετίες, η παγκοσμιοποίηση φαινόταν σε πολλούς ανθρώπους σαν ακριβώς αυτό το είδος επίθεσης.

Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, οι δυτικές αξίες άρχισαν να κυριαρχούν στον κόσμο, μέσω των ταινιών, της μουσικής, των πολιτικών συζητήσεων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μια θεωρία της παγκοσμιοποίησης ήταν ότι ο παγκόσμιος πολιτισμός θα συγκλίνει, βασικά γύρω από αυτές τις φιλελεύθερες αξίες.

Το πρόβλημα είναι ότι οι δυτικές αξίες δεν είναι αξίες όλου του πλανήτη. Στην πραγματικότητα, εμείς στη Δύση είμαστε εντελώς «ακραίοι» πολιτιστικά. Στο βιβλίο του, «Οι πιο παράξενοι άνθρωποι στον κόσμο», ο Joseph Henrich συγκέντρωσε εκατοντάδες σελίδες δεδομένων για να δείξει πόσο ασυνήθιστες είναι οι δυτικές, μορφωμένες, βιομηχανοποιημένες, πλούσιες και δημοκρατικές αξίες.

Γράφει: «Εμείς οι ΠΕΡΙΕΡΓΟΙ άνθρωποι είμαστε εξαιρετικά ατομικιστές, έχοντας εμμονή με τον εαυτό μας, προσανατολισμένοι στον έλεγχο, αντικομφορμιστές και αναλυτικοί. Εστιάζουμε στους εαυτούς μας, στα χαρακτηριστικά, στα επιτεύγματα και στις φιλοδοξίες μας, στις σχέσεις και στους κοινωνικούς μας ρόλους».

Είναι απολύτως κατανοητό εμείς να απολαμβάνουμε τα τραγούδια της Billie Eilish ή της Megan Thee Stallion και άλλοι να βρίσκουν τις δυτικές αξίες που ακούγονται σε αυτά ξένες και ίσως απωθητικές. Επίσης, πολλοί σε όλο τον κόσμο παρακολουθούν τις ιδέες μας για τους ρόλους των φύλων και τις βρίσκουν ξένες ή απωθητικές ή κριτικάρουν την ένθερμη υπεράσπιση μας υπέρ των δικαιωμάτων της LGBTQ+ κοινότητας, βρίσκοντας τη απαράδεκτη.

Η ιδέα ότι εναπόκειται σε κάθε άτομο να επιλέξει τη δική του ταυτότητα και αξίες φαίνεται γελοία σε πολλούς. Η ιδέα ότι ο σκοπός της εκπαίδευσης είναι να εμφυσήσει δεξιότητες κριτικής σκέψης, ώστε οι μαθητές να μπορούν να απελευθερωθούν από τις ιδέες που έλαβαν από τους γονείς και τις κοινότητές τους φαίνεται επίσης ανόητη σε πολλούς.

Με το 44% των Αμερικανών μαθητών γυμνασίου να αναφέρουν επίμονα συναισθήματα μελαγχολίας ή απελπισίας, η κουλτούρα μας δεν είναι ακριβώς η καλύτερη διαφήμιση για τις δυτικές αξίες αυτή τη στιγμή.

Παρά τις παραδοχές της παγκοσμιοποίησης, ο παγκόσμιος πολιτισμός δεν φαίνεται να συγκλίνει και σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται να αποκλίνει. Οι οικονομολόγοι Fernando Ferreira και Joel Waldfogel μελέτησαν καταλόγους λαϊκής μουσικής σε 22 χώρες μεταξύ 1960 και 2007. Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι είναι προκατειλημμένοι προς τη μουσική της χώρας τους και ότι αυτή η προκατάληψη έχει αυξηθεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Οι άνθρωποι δεν θέλουν να αναμειχθούν σε μια ομοιογενή παγκόσμια κουλτούρα. θέλουν να διατηρήσουν τη δική τους.

Κάθε λίγα χρόνια η «Έρευνα Παγκόσμιων Αξιών» ερωτά ανθρώπους από όλο τον κόσμο σχετικά με τις ηθικές και πολιτιστικές τους πεποιθήσεις. Κάθε λίγα χρόνια, ορισμένα από αυτά τα αποτελέσματα της έρευνας συντίθενται σε έναν χάρτη ο οποίος δείχνει το που βρίσκονται οι διαφορετικές πολιτιστικές ζώνες μεταξύ τους. Το 1996 η πολιτιστική ζώνη της Προτεσταντικής Ευρώπης και η αγγλόφωνη ζώνη ήταν σχετικά κοντά με τις άλλες παγκόσμιες ζώνες. Οι δυτικές αξίες ήταν διαφορετικές από τις αξίες της Λατινικής Αμερικής ή της Κομφουκιανής ζώνης, αλλά είχαν κάποια σύνδεση.

Ωστόσο, ο χάρτης του 2020 φαίνεται διαφορετικός. Η προτεσταντική Ευρώπη και οι αγγλόφωνες ζώνες έχουν απομακρυνθεί από τους υπόλοιπους πολιτισμούς του κόσμου και τώρα ξεπροβάλλουν σαν κάποια ξένη πολιτιστική περιοχή.

Σε μια σύνοψη των ευρημάτων, η World Values ​​Survey Association σημείωσε ότι σε ζητήματα όπως ο γάμος, η οικογένεια, το φύλο και ο σεξουαλικός προσανατολισμός, «υπήρξε μια αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ των επικρατουσών αξιών σε χώρες χαμηλού και υψηλού εισοδήματος». Εμείς στη Δύση είμαστε εδώ και καιρό «ακραίοι» και η απόστασή μας από τον υπόλοιπο κόσμο γίνεται τεράστια.

Τέλος, οι άνθρωποι φαίνεται πως διακατέχονται από την επιθυμία για τάξη. Τίποτα δεν είναι χειρότερο από το χάος και την αναρχία. Αυτές οι πολιτισμικές αλλαγές, και η συχνά η ταυτόχρονη κατάρρευση της αποτελεσματικής διακυβέρνησης, ίσως να δίνουν τελικά την αίσθηση του κοινωνικού χάους, σαν την αναρχία, που οδηγεί τους ανθρώπους να αναζητούν την τάξη με κάθε κόστος.

Εμείς στα δημοκρατικά έθνη του πλανήτη έχουμε την τύχη να ζούμε σε κοινωνίες βασισμένες σε κανόνες, στις οποίες προστατεύονται τα ατομικά δικαιώματα και στις οποίες μπορούμε να επιλέγουμε τους ηγέτες μας. Σε όλο και περισσότερα μέρη του κόσμου, ωστόσο, οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό το είδος διακυβέρνησης.

Όπως υπάρχουν ενδείξεις ότι ο κόσμος αποκλίνει οικονομικά και πολιτισμικά, υπάρχουν και ενδείξεις ότι αποκλίνει πολιτικά. Στην έκθεσή της, «Ελευθερία στον κόσμο 2022», η Freedom House σημειώνει ότι ο κόσμος έχει βιώσει 16 συναπτά έτη δημοκρατικής παρακμής. Ανέφερε πέρυσι: «Οι χώρες που γνώρισαν επιδείνωση ήταν περισσότερες από εκείνες με βελτιώσεις, σε ποσοστό μεγαλύτερο από την έναρξη της αρνητικής τάσης το 2006. Η μακροχρόνια δημοκρατική ύφεση βαθαίνει». Αυτό δεν πιστεύαμε ότι θα συμβεί στη χρυσή εποχή της παγκοσμιοποίησης.

Εκείνη την εποχή της ακμής, οι δημοκρατίες έμοιαζαν σταθερές και τα αυταρχικά καθεστώτα φαινόταν να κατευθύνονται στη στάχτη της ιστορίας. Σήμερα, πολλές δημοκρατίες φαίνονται λιγότερο σταθερές από ό,τι ήταν και πολλά αυταρχικά καθεστώτα δείχνουν πιο σταθερά. Η αμερικανική δημοκρατία, για παράδειγμα, έχει διολισθήσει προς την πόλωση και τη δυσλειτουργία.

Την ίδια στιγμή, η Κίνα έχει δείξει ότι τα άκρως συγκεντρωτικά κράτη μπορούν να είναι εξίσου προηγμένα τεχνολογικά με τη Δύση. Τα σύγχρονα αυταρχικά έθνη διαθέτουν πλέον τεχνολογίες που τους επιτρέπουν να ασκούν απόλυτο έλεγχο των πολιτών τους, με τρόπους που ήταν αδιανόητοι πριν από δεκαετίες.

Όπως ανέφεραν οι ερευνητές Heather Berry, Mauro F. Guillén και Arun S. Hendi σε μια μελέτη για τη διεθνή σύγκλιση, «Τον τελευταίο μισό αιώνα, τα έθνη-κράτη στο παγκόσμιο σύστημα δεν έχουν εξελιχθεί σημαντικά ως μονάδες και έχουν αποστάσεις μεταξύ τους». Εμείς στη Δύση συμφωνούμε με μια σειρά οικουμενικών αξιών για την ελευθερία, τη δημοκρατία και την προσωπική αξιοπρέπεια. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι καθολικές αξίες δεν είναι καθολικά αποδεκτές από όλους και φαίνεται να γίνονται όλο και λιγότερο (αποδεκτές).

Η Κίνα και η Ρωσία θέλουν ξεκάθαρα να δημιουργήσουν περιφερειακές ζώνες στις οποίες να κυριαρχούν. Κάποιες από αυτές είναι το είδος της σύγκρουσης που υπήρχε ιστορικά μεταξύ αντιτιθέμενων πολιτικών συστημάτων, παρόμοια με αυτό που είδαμε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Αυτή είναι η παγκόσμια πάλη μεταξύ των δυνάμεων του αυταρχισμού και των δυνάμεων του εκδημοκρατισμού.

Τα ανελεύθερα καθεστώτα οικοδομούν στενότερες συμμαχίες μεταξύ τους. Επενδύουν περισσότερο ο ένας στις οικονομίες του άλλου. Στο άλλο άκρο, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις οικοδομούν στενότερες συμμαχίες μεταξύ τους. Τοίχοι ανεβαίνουν. Η Κορέα ήταν το πρώτο μεγάλο πεδίο μάχης του Ψυχρού Πολέμου. Η Ουκρανία θα μπορούσε να είναι το πρώτο πεδίο μάχης σε αυτό που αποδεικνύεται ότι είναι μια μακρά μάχη μεταξύ εκ διαμέτρου αντίθετων πολιτικών συστημάτων.

Αλλά κάτι μεγαλύτερο συμβαίνει σήμερα που είναι διαφορετικό από τους μεγάλους αγώνες εξουσίας του παρελθόντος και που είναι κάτι άλλο από τον Ψυχρό Πόλεμο. Δεν πρόκειται απλώς για μια πολιτική ή οικονομική σύγκρουση. Είναι μια σύγκρουση για την πολιτική, την οικονομία, τον πολιτισμό, την καθημερινότητα, την ψυχολογία, την ηθική και τη θρησκεία ταυτόχρονα. Πιο συγκεκριμένα, είναι η απόρριψη του δυτικού τρόπου ζωής από εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε ένα ευρύ φάσμα μετώπων.

Για να ορίσουμε αυτή τη σύγκρουση με μεγαλύτερη ακρίβεια, θα έλεγα ότι είναι η διαφορά μεταξύ της έμφασης της Δύσης στην προσωπική αξιοπρέπεια και μεγάλου μέρους της έμφασης του υπόλοιπου κόσμου στην κοινοτική συνοχή. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό που συμβαίνει εδώ.

Αυτό που είναι σημαντικό είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτές οι μακροχρόνιες και κανονικές πολιτισμικές διαφορές «μαστιγώνονται» από αυταρχικούς που θέλουν να επεκτείνουν την εξουσία τους και να σπείρουν το χάος στον δημοκρατικό κόσμο. Οι αυταρχικοί ηγέτες χρησιμοποιούν συνήθως ως όπλα τις πολιτιστικές διαφορές, τις θρησκευτικές εντάσεις και τη δυσαρέσκεια προκειμένου να κινητοποιήσουν υποστηρικτές, να προσελκύσουν συμμάχους και να επεκτείνουν τη δική τους εξουσία. Αυτή είναι η πολιτιστική διαφορά που σμιλεύεται από τη δυσαρέσκεια προκειμένου να μεταμορφωθεί σε έναν πολιτισμικό πόλεμο.

Στην πραγματικότητα, αυτό που με στοιχειώνει περισσότερο είναι ότι αυτή η απόρριψη του δυτικού φιλελευθερισμού, του ατομικισμού, του πλουραλισμού, της ισότητας των φύλων και όλων των υπολοίπων δεν συμβαίνει μόνο μεταξύ των κρατών αλλά και στο εσωτερικό τους. Η δυσαρέσκεια κατά των δυτικών πολιτιστικών, οικονομικών και πολιτικών ελίτ που πηγάζει από ανελεύθερους ηγέτες όπως ο Putin, ο Modi και ο Jair Bolsonaro της Βραζιλίας μοιάζει πολύ με τη δυσαρέσκεια που πηγάζει από τα στόματα της δεξιάς του Trump, από τη γαλλική δεξιά, από την ιταλική και την ουγγρική δεξιά.

Υπάρχει αρκετή πολυπλοκότητα εδώ: Οι οπαδοί του Trump προφανώς δεν αγαπούν την Κίνα αλλά μερικές φορές όταν κοιτάζω τα διεθνή γεγονότα βλέπω μια γιγάντια, παγκόσμια μαξιμαλιστική εκδοχή του γνωστού ανταγωνισμού της Αμερικής μεταξύ των Κόκκινων και των Μπλε.

Στην Αμερική έχουμε χωριστεί σε περιφερειακές, εκπαιδευτικές, θρησκευτικές, πολιτιστικές, γενεαλογικές και αστικές/αγροτικές ομάδες και τώρα ο κόσμος κατακερματίζεται με τρόπους που συχνά φαίνεται να μιμούνται τους δικούς μας.

Τα μονοπάτια που προτιμούν διάφοροι λαϊκιστές μπορεί να διαφέρουν και τα εθνικιστικά τους πάθη συχνά να συγκρούονται, αλλά αυτό ενάντια στο οποίο επαναστατούν είναι συχνά το ίδιο.

Πώς όμως κερδίζεις σε έναν παγκόσμιο πολιτισμικό πόλεμο στον οποίο οι διαφορετικές απόψεις για την κοσμικότητα και τις παρελάσεις για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων συνυφαίνονται με τα πυρηνικά όπλα, τις παγκόσμιες εμπορικές ροές, τη δυσαρέσκεια για το καθεστώς, την τοξική αρρενωπότητα και τις αυταρχικές αρπαγές εξουσίας; Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα.

Κοιτάζω πίσω τις τελευταίες δεκαετίες κοινωνικής σκέψης με κατανόηση. Ήμουν πολύ μικρός για να ζήσω πραγματικά την ένταση του Ψυχρού Πολέμου, αλλά πρέπει να ήταν βάναυσο. Καταλαβαίνω γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι, όταν έπεσε η Σοβιετική Ένωση, άρπαξαν ένα όραμα για το μέλλον που υποσχόταν ένα τέλος στην υπαρξιακή σύγκρουση.

Κοιτάζω την τρέχουσα κατάσταση με ταπεινότητα. Οι κριτικές που κάνουν τόσοι πολλοί άνθρωποι για τη Δύση και για την αμερικανική κουλτούρα, επειδή είναι υπερβολικά ατομικιστική, πολύ υλιστική, πολύ συγκαταβατική, αυτές οι κριτικές δεν είναι λάθος.

Έχουμε πολύ δουλειά να κάνουμε εάν πρόκειται να είμαστε αρκετά δυνατοί κοινωνικά για να αντεπεξέλθουμε στις προκλήσεις που θα έρθουν τα επόμενα χρόνια, εάν πρόκειται να πείσουμε τους ανθρώπους σε όλες αυτές τις χώρες που ταλαντεύονται, σε όλη την Αφρική, τη Λατινική Αμερική και στον υπόλοιπο κόσμο, ότι πρέπει να κοιτάξουν προς τις δημοκρατίες και όχι προς στους εξουσιαστές και ότι ο τρόπος ζωής μας είναι ο καλύτερος τρόπος ζωής.

Τελικά, οι άνθρωποι θέλουν να ξεχωρίζουν και να ταιριάζουν. Θέλουν να αισθάνονται ότι η ζωή τους είναι αξιοπρεπής, ότι τους σέβονται γι’ αυτό που είναι. Θέλουν επίσης να αισθάνονται μέλη κοινοτήτων με ηθική. Αυτή τη στιγμή, πολλοί άνθρωποι από τη Δύση αισθάνονται ασέβεια. Προσπαθούν να βρουν την τύχη τους σε αυταρχικούς ηγέτες που μιλούν για την αγανάκτησή και την εθνική τους υπερηφάνεια.

Έχω χάσει την εμπιστοσύνη μου στην ικανότητά μας να προβλέψουμε πού οδεύει η ιστορία και στην ιδέα ότι καθώς τα έθνη «εκσυγχρονίζονται» αναπτύσσονται σε κάποια προβλέψιμη γραμμή. Υποθέτω ότι είναι καιρός να ανοίξουμε το μυαλό μας στην πιθανότητα ότι το μέλλον μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό από οτιδήποτε περιμέναμε.

Οι Κινέζοι φαίνονται πολύ σίγουροι ότι ο συνασπισμός μας εναντίον του Putin θα καταρρεύσει, ότι οι δυτικοί καταναλωτές δεν θα είναι σε θέση να ανεχθούν τις οικονομικές θυσίες και ότι οι συμμαχίες μας θα κατακερματιστούν. Οι Κινέζοι φαίνονται επίσης πεπεισμένοι ότι θα θάψουν τα παρακμιακά μας συστήματα.

Ωστόσο, έχω πίστη στις ιδέες και στα ηθικά συστήματα που έχουμε κληρονομήσει. Αυτό που ονομάζουμε «Δύση» δεν είναι εθνοτικός χαρακτηρισμός ή ελιτίστικο επαρχιακό κλαμπ.

Οι ήρωες της Ουκρανίας δείχνουν ότι στα καλύτερά της, είναι ένα ηθικό επίτευγμα και σε αντίθεση με τους αντιπάλους της, φιλοδοξεί να επεκτείνει την αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αυτοδιάθεση σε όλους.

Αυτό αξίζει να το μεταρρυθμίσουμε και να το δουλέψουμε, να το υπερασπιστούμε και να το μοιραστούμε τις επόμενες δεκαετίες.

Πηγή: kourdistoportocali.com – David Brooks> Ο εμβληματικός αρθρογράφος των New York Times αναρωτιέται για το αν τελικά η Δύση είναι στην “κακή πλευρά” της ιστορίας